środa, 17 listopada 2010

Tarnkowa - Kaplica - Katalog zabytków sztuki - rok 1961

   TARNKOWA
   KAPLICA p. w. śś. Filipa i Jakuba (fig. 30). Zbudowana 1773 z fundacji sołtysa Blaschke, w miejsce poprzedniej 1638. Barokowa. Zwrócona frontem ku wsch. Murowana otynkowana. Prostokątna, z półkolistym zamknięciem od zach. Wnętrze nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetami. Podziały ścian uproszczonymi pilastrami. Elewacja frontowa ujęta dwoma pilastrami kompozytowymi, dźwigającymi odcinki belkowania. Wejście zamknięte półkoliście, ponad nim płycina z datą budowy, po bokach uproszczone pilastry, ponad którymi dekoracja stiukowa o motywie przeplatających się esownic, w zwieńczeniu odcinek gzymsu, kamienna kula i krzyż. Szczyt ujęty spływami, zwieńczony odcinkiem gzymsu wygiętym pośrodku ku górze. Dach siodłowy kryty eternitem. Na nim wieżyczka drewniana, nakryta dachem namiotowym z latarnią, podbity gontem.

Źródło: Katalog zabytków sztuki w Polsce. Tom VII. Województwo opolskie. Pod redakcją Tadeusza Chrzanowskiego i Mariana Korneckiego. Zeszyt 2. Powiat Głubczycki. Warszawa 1961. Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk

sobota, 13 listopada 2010

Tarnkowa - rok 1940 - lista mieszkańców

Poniżej lista mieszkańców Tarnkowej (Trenkau) z roku 1940. Numeracja domów odbiega od aktualnej, np. numer 20 to dziś 21.
Dodatkowo tłumaczenia nazw zawodów, przy czym Auszügler to emerytowany rolnik/gospodarz, który przekazał swój majątek spadkobiercom lub sprzedał osobom trzecim, lecz posiadający prawo mieszkania na terenie gospodarki lub często będący pod opieką spadkobierców.


Nazwisko Imię Beruf Zawód Nr domu
St* Julius

Trenkau
Seidel Anna Arbeiterin Robotnik Trenkau 1
Seidel Max Maurer Murarz Trenkau 1
Stawars Marie Arbeiter Robotnik Trenkau 1
Baron Leo Zollassistent Asystent celny Trenkau 1
Kuchanek Josef Maurer Murarz Trenkau 1
Reisch Adolf Lehrer Nauczyciel Trenkau 1
Höflich Adolf Landwirt Rolnik Trenkau 2
Fuchs Florian Landwirt Rolnik Trenkau 3
Naß Otto Landwirt Rolnik Trenkau 4
Patermann Ernst Landwirt Rolnik Trenkau 5
Schwentek Josef Landwirt Rolnik Trenkau 6
Andres Paul Arbeiter Robotnik Trenkau 7
Seidel Alfred Tischler Stolarz Trenkau 8
Skandera Berta Landwirtin Rolnik Trenkau 8
Nikisch Julius Oberpostschaffner a.D. Pracownik poczty – emerytowany Trenkau 8
Poppe Richard Landwirt Rolnik Trenkau 9
Sperlich Eduard Landwirt Rolnik Trenkau 10
Pohl Olga Landwirtin Rolnik Trenkau 11
Franke Franz Landwirt Rolnik Trenkau 12
Fuchs Ernst Landwirt Rolnik Trenkau 13
Fuchs Max Auszügler Rolnik - emerytowany Trenkau 13
Skandera Emil Landwirt Rolnik Trenkau 17
Rother August Auszügler Rolnik - emerytowany Trenkau 18
Rother Anna Landwirtin Rolnik Trenkau 18
Fuchs Max Landwirt Rolnik Trenkau 19
Tillmann Friedrich Oberpostschaffner a.D. Pracownik poczty Trenkau 20
Babel Oswald Landwirt Rolnik Trenkau 21
Frömel Adolf Landwirt Rolnik Trenkau 22
Witke Martha Arbeiterin Robotnik Trenkau 23
Franke Josef Landwirt Rolnik Trenkau 25
Kahner Franz Arbeiter Robotnik Trenkau 26
Zirb Georg Zollassistent Asystent celny Trenkau 27
Halama Marie Landwirtin Rolnik Trenkau 27
Demps Franz Zollassistent Asystent celny Trenkau 29
Herbaum Wilhelm Zollassistent Asystent celny Trenkau 29
Hoffmann Heinrich Zollassistent Asystent celny Trenkau 29

Źródło: Adressbuch der Stadt und des Kreises Leobschütz mit den Städten Bauerwitz und Katscher und allen Gemeinden 1940 (Seite 224), link

piątek, 12 listopada 2010

Tarnkowa i okolice

   Przy prastarym szlaku handlowym łączącym od pradziejów Głubczyce z Prudnikiem (przez Osoblahę, Dytmarów) przycupnęła maleńka osada leśna, nietypowa na ogólnie bezleśnym terenie. Ludzie korzystają tu z uroków natury, otoczeni polami i lasem, który stanowi szczątkową postać dawnej sudeckiej puszczy, pokrywającej dawniej północne stoki Jesioników, sięgającej po rejon Królowego i Bernatowa. Jeszcze dziś z szosy koło Sławoszowa dojrzeć można masywy leśne schodzące z gór w doliny po czeskiej stronie, które z przerwami docierają do górnego dorzecza Straduni. Ten zaś niepokaźny, leśny strumyk po zasileniu stawów opuszcza las i uroczymi dolinami zmierza prosto do Odry w rejonie Zdzieszowic, mijając po drodze Ściborzyce Małe, Kietlice, Bernatów, Kazimierz, Wróblin, Twardawę, Walce, Mechnice. Nim zginie w nurtach Odry w rejonie Zdzieszowic żegna się z miejscowością o tej samej nazwie (Stradunia). U jego źródeł wykuty w kamieniu tkwi o stu lat zastygły w pozie czuwania wilk.
Figura wilczycy - Wilcze stawy - las miejski
Źródło: Praca zbiorowa (2008), Głubczyce przedwczoraj i jutro?, 44

   Niegdyś okolice stawów leśnych zaludniały się letnikami w dni wolne od pracy, restauracja na górce przyjmowała licznych gości, po stawach pływały kajaki, ludzie spacerowali alejami i dróżkami leśnymi, dla wygody podróżnych czynne były w lesie 2 przystanki kolejowe. Jeden z nich zniknął z rozkładów jazdy PKP dopiero w latach pięćdziesiątych. W pobliżu wsi przebiega granica państwowa z Czechami, która w latach 1742-1957 w dwóch miejscach w odległości 350m przecinała szosę łącząca Tarnkowe z miastem. Jadąc z Głubczyc, czy do Głubczyc korzystało się z konieczności z "tranzytu czeskiego" na długości 350m. Ten fenomen graniczny pochodził stad, ze przy tej drodze stała słynna stara winiarnia Münzera i z jakichś powodów musiała pozostać przy Austrii (potem Czechach) drogi tej nie przenoszono, bo winiarnia musiała być łatwo dostępna dla podróżnych. Dopiero po II wojnie światowej została rozebrana. Śladem po niej są krzewy żywopłotowe nad rowem przydrożnym. W roku 1957 granice państwową odsunięto w pola. Winiarnia stała w odległości 600 metrów od miejsca, gdzie odgałęzia się droga do majątku Kwiatoniów. Właściciel winiarni chlubił się tym, ze tu krzepili się winem i dobrym piwem nawet królowie.
Winiarnia Münzera
Źródło:
Praca zbiorowa (2008), Głubczyce przedwczoraj i jutro?, 46

Niedaleko od tego miejsca stała od lat sześćdziesiątych solidna leśniczówka, potem popadła w ruinę. Na jej zapleczu rosły olbrzymie buki, wśród nich buk królewski. Były one wspomnieniem po puszczy bukowej, która w średniowieczu tu szumiała.
   Tarnkowa wzmiankowana po raz pierwszy w 1690 r., miała zaledwie 12 zagrodników i sołtysa. Wszystko wskazuje na to, że powstała ona z woli zarządu miasta jako osada robotników leśnych. Robotnicy otrzymali działki ziemi pod uprawę i pod zabudowę. Tej ziemi było niewiele, bo zaledwie 88 ha. Nigdy nie była to wieś bogata. Wieś mogła powstać po wojnie 30-letniej.
Na początku wieku XIX chłopi z Tarnkowej wykupili ziemię od miasta na własność. Wtedy też osada się nieco rozbudowała, sięgając do gromadzkich pastwisk. W roku 1810 chłopi wykupili się z poddaństwa. Dotąd bowiem musieli na rzecz magistratu oddawać co piąty snop zboża. Pańszczyznę odrabiano w majątku w Kwiatoniowie i w lesie. Osada ta zawsze była mała. Przy końcu XVIII wieku żyło w niej 87 ludzi, sto lat później 129, przed wybuchem II wojny światowej 135. W czasie spisu ludności w 1910 r. zaledwie 1 na 168 przyznawała się do słowiańskiego pochodzenia. Wszyscy byli katolikami i należeli do parafii w Pomorzowicach. Przed wojną oprócz rolników spotykamy tu szewca, 3 celników, karczmarza, nauczyciela, kupca i niewielu robotników.
   Według Henryka Borka nazwa wsi wywodzi się od nazwy osobowej "Tarnek" (porównaj Tarnów). Prof. Drzażdżyński przypuszczał, że od czeskiego nazwiska "Trnka" (cierń). Robert Hofrichter kojarzył nazwę z wyrazem niem. "trinken". Twierdził, że w miejscowej gwarze niemieckiej nazywano ją "Trenke" lub "Trinke". Po II wojnie światowej nastąpiła całkowita wymiana mieszkańców. Od ponad wieku wieś ma dobrze utrzymaną drogę łączącą ją ze światem. Wewnętrzne dróżki wiejskie wyłożono kamieniem jeszcze w XIX wieku. Wieś nigdy nie miała pieczęci w herbem.
   Jedyny i ładny zabytek architektoniczny to barokowa kaplica murowana z roku 1773, zbudowana z fundacji sołtysa Blaschke na miejscu starszej z roku 1638. Patronują kaplicy dwaj święci: Filip i Jakub. Dawniej dwa razy w roku ksiądz z Pomorzowic odprawiał tu nabożenstwa. W roku 1889 zafundowano kaplicy fisharmonię, a kilka lat później nowy ołtarz. Budowla ma sklepienie kolebkowe z lunetami, dach siodłowy, drewnianą wieżyczkę, nakrytą dachem z latarnią.
   Kaplica jest przy szlaku turystycznym, który wiedzie przez najbardziej malownicze rejony południowej Opolszczyzny. Kto chce się o tym przekonać, niech wybierze się na spacer w kierunku Pomorzowic. Droga biegnie po zboczach Przedgórza Sudeckiego, dostarczając wspaniałych widoków na masyw Pradziada, Biskupią Kopę i dolinę Osoblahy.

Źródło: Mruk, J. (1994), Tarnkowa i okolice, Ziemia głubczycka, Wkładka historyczna (19), Głos Głubczyc, Nr 27 (1994), 7